अनवट अलिबाग. इस्राएली अलिबाग. Unconventional Israeli Alibag.

अलिबाग म्हणजे समुद्रकिनारा (बीच)हे समिकरण सागळ्यांनाच माहिती आहे. पण अलिबागाचे काही पैलू कमी माहितीचे आहेत. 
उदा. अलिबागमधील ज्यू धर्मियांचे प्रार्थनास्थळ - सिनेगाॅग, यहुदी निर्वासितांच्या प्रवेशाचा स्मृतिस्तंभ, ज्यू दफनभूमी, जेरुसलेम गेट

२००० वर्षांपूर्वी परागंदा झालेल्या इस्राएली कुटुंबाचे गलबत फुटून अलिबाग जवळच्या नवगाव इथे लागले. इथल्या लोकांनी त्यांना उदार आश्रय दिला आणि पारशी समाजाप्रमाणे अजून एक धर्मप्रवाह भारतात मिसळला. दोन हजार वर्षे या समाजाने आपला धर्म, संकृती व्यवस्थित जपली तरीही भारताशी एकरूप झाले. याचा स्मृतिस्तंभ नवगाव इथे आहे. बरेचसे ज्यू इस्रायल ला स्थलांतरित झाले तरी अजूनही बरीच ज्यू कुटुंबे आहेत. अलिबागेतही एक नांदता सिनेगाॅग आहे. 
तुमच्यासाठी या ठिकाणांची ही छायाचित्रे. फोटोंवर क्लिक करून झूम करून पाहू शकाल. तसेच शेवटी "मॅप लोकेशन" आणि अधिक माहितीसाठी काही लिंकही दिल्या आहेत.

पार्श्वभूमी :
ग्रिकांनी जेरुसलेमवर आक्रमण केल्यावर सुमारे दोन हजार वर्षांपूर्वी वाट फुटेल तिकडे आणि समुद्र घेऊन जाईल तिकडे ज्यू पळून जाऊ लागले. त्यातले दोन मचवे आपल्या कोकण किनाºयापर्यंत आले. हे मचवे आजच्या खांदेरी-उंदेरीच्या आसपास फुटले असावेत. त्यामुळे बोटीतील बहुतांश लोक मरण पावले. परंतु केवळ सात पुरुष आणि सात स्त्रिया मात्र अलिबागजवळ नवगावच्या किनाºयावर जिवंत उतरले. पाण्यात बुडून मेलेल्यांच्या देहावर अंत्यसंस्कार करण्यासाठी स्थानिक लोकांनी लाकडं आणि अग्नीची व्यवस्था केल्यावर मात्र त्या १४ लोकांनी खाणाखुणा करत थांबायला सांगितलं आणि मृतदेह पुरण्याची परवानगी मागितली. या लोकांनी तेथेच आश्रय घेतला. त्यांना आॅलिव्हपासून तेल काढता येत होतं. कोकणात आल्यावरही तेल काढण्याचं काम त्यांनी गावकऱ्यांकडे मागितलं. कोकणात त्यांनी खोबरं, शेंगदाणे, तिळाचं तेल काढायला सुरुवात केली. त्यांनी मुखोद्गत असणारे श्लोक आपल्या पुढच्या पिढ्यांना शिकवायला सुरुवात केली. शबाथच्या ज्यू परंपरेप्रमाणे हे लोक शनिवारी काम बंद ठेवून सुटी घेत. शनिवारच्या सुटीमुळे त्यांना कोकणातल्या लोकांनी शनवार तेली असं नाव देऊन टाकलं. हिंदू तेली सोमवारी सुटी घेत म्हणून त्यांना सोमवार तेली म्हणत. ज्यूंची संख्या वाढत गेली आणि ते अलिबागसह उत्तर कोकणात सर्वत्र स्थायिक होऊ लागले. साधारणत: अकराव्या शतकामध्ये डेव्हिड रहाबी अलिबागजवळ आले. काही लोकांच्या मते त्यांचं १५ व्या किंवा १७व्या शतकात येणं झालं. पण ते आले यावर सगळ्यांचं एकमत आहे. रहाबी यांनी झिराडकर, शापूरकर आणि राजापूरकर अशा तीन कुटुंबातल्या एका व्यक्तीला धर्मशिक्षक बनवले आणि त्यानंतर हिब्रू शिक्षणालाही सुरुवात केली. अशाप्रकारे बेने इस्रायलींची त्यांच्या धर्मग्रंथाशी ओळख झाली आणि पुढील सांस्कृतिक, धार्मिक विकासाची वाट खुली झाली. नंतर अलिबाग, मुंबई, पुणे, ठाण्यासह लहान लहान गावांमध्ये सिनेगॉग किंवा प्रार्थनास्थळं बांधण्यात आली. हिब्रूंचं अध्ययनही सुरू झालं. त्यांना बेने इस्रायली असं नावच पडलं. मराठा साम्राज्य, अलिबागचे आंग्रे, ब्रिटिश लष्करात त्यांनी चांगल्या नोकºया मिळवल्या. शिक्षणाचं प्रमाण चांगलं असल्यामुळे त्यांना ब्रिटिशांच्या काळात विविध खात्यांमध्ये कामाची संधीही मिळाली होती. जगभरातले ज्यू जेरुसलेमला पुन्हा जाण्याचं स्वप्न मात्र विसरले नव्हते. १९४८नंतर जगभरातले ज्यू इस्रायलमध्ये गोळा होऊ लागल्यावर भारतातले ज्यूसुद्धा तिकडे गेले.

नवगाव स्मृतिस्तंभ


स्तंभावरील मराठी मजकूर : दोन हजार वर्षांपूर्वी नवगांव किनाऱ्याजवळ जहाजाबरोबर बुडालेल्या बेने-इस्राएल ज्ञातीतील पूर्वजांची ही दफनभूमी आहे. नवगावहून बेने-इस्राएल जात संपूर्ण भारतभर पसरली. प्रारंभी हे लोक तेल गाळणे व शेती हे व्यवसाय करीत. कालांतराने त्यांनी छोटे उद्योगधंदे, सेनादल, सरकारी नोकरी करून मोठे हुद्दे मिळवले. ते खऱ्या अर्थाने स्वतंत्र भारताचे नागरिक असून त्यांनी स्वातंत्र्याच्या चळवळीत भाग घेतला होता. १९४८ च्या इस्राएल च्या निर्मितीनंतर त्यातील बहुसंख्य लोक इस्राएलला जावून आनंदाने राहत आहेत.


 स्तंभावरील इंग्रजी मजकूर : Here are buried the ancestors of the Bene-Israel community of India who were shipwrecked on the shores of Nawgaon nearly 200 years ago. From Nawgaon the Bene-Israel community spread all over India. In the beginning they were engaged in oil pressing and agriculture. Later they took to small scale industry, the armed forces, and government services and attained the highest positions. They have been true citizens of India and have participated in the freedom movement of the country. With the establishment of the state of Israel in 1948 they have emigrated in large numbers to the state of Israel where they are happily settled.

या स्मृतीस्तंभाजवळील यहुदी दफनभूमी




इस्राएलला स्थलांतरित झालेल्या ज्यू धर्मियांनी बांधलेले "येरूशालाईम द्वार" "जेरुसलेम गेट"





अलिबागमधील मागेन अबोथ सिनेगॉग





हे सिनेगॉग गूगल मॅपवर शोधण्यासाठी 
पुढील 
लिंकवर 
क्लिक करा किंवा "Alibag Synagogue" असे शोधा
स्मृतिस्तंभ 
गूगल मॅपवर शोधण्यासाठी 
पुढील 
लिंकवर 
क्लिक करा किंवा "Jew cemetry Alibag" असे शोधा


२०१८ च्या सुरुवातीला बेने-इस्राएल समाजाचे संमेलन मुंबई-अलिबाग परिसरात झालेले त्यानिमित्ताने या समाजाच्या इतिहासाला उजाळा मिळाला. त्या संबंधीचे काही लेख/बातम्या.

धिस इअर इन बॉम्बे.. ( http://www.lokmat.com/manthan/dhis-ear-bombay/ )



रायगड | बेने इस्रायलचं रायगड कनेक्शन (https://www.youtube.com/watch?v=SXAkYWb432k )


विशेष चर्चा : इस्रायलमधील मराठी नियतकालिकाचे संपादक नोआ मस्सील यांच्याशी बातचीत ( https://www.youtube.com/watch?v=8Gi1Bz87Q7E )

Comments

Post a Comment